Тұрақты даму

Энергетикалық трансформациядағы газ рөлі

Табиғи газ Қазақстандағы экономиканы карбонсыздандыруда шешуші рөл атқара алады. Бүгінгі таңда CO2 шығарындыларын азайту бүкіл әлем үшін стратегиялық маңызды процесс болып табылады. Бай көмірсутек қорлары, қазба көздері бар Қазақстан жаһандық процестерден тыс қала алмайды. БҰҰ-ның климаттық амбициялар жөніндегі саммитінде ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Париж келісімі мен БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясы шеңберінде Қазақстанның 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу ниеті туралы мәлімдеме жасады. Алайда, жасыл экономикаға көшуді қандай энергия көздері қамтамасыз ете алады?

Транзиттік отын

2022 жылдың ақпанында Еуропалық комиссия атом энергетикасы мен табиғи газ ЕО-да уақытша жасыл энергия көзі болып саналады деп шешті. Мұндай мәртебе Еуроодақ экологиялық таза отынға толық көшкенге дейін сақталатын болады.

Бұл жағдайда газ жаңартылатын энергия көздеріне (ЖЭК) көпір болып табылады. Күн, жел, су энергиясы тұрақты емес энергия көздері болып табылады, олар ауа-райына байланысты. Энергия жүйесін ұстап тұру үшін қазба отынмен жұмыс істейтін электр станцияларынан резервтік генерация қажет. Қазіргі уақытта табиғи газ - бұл қоршаған әлем үшін зияны аз нұсқа.

Үкіметтің кеңейтілген отырысында сөйлеген сөзінде Президент газ индустриясының Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік әл-ауқаты үшін маңыздылығын да атап өтті. Ол соңғы 10 жылда елдің ішкі нарығында газ тұтыну көлемі екі еседен астам – 9 миллиардтан 19 миллиард текше метрге дейін өскенін атап өтті.

Газ-бұл энергияға ауысу және ESG басқару қағидаттарын енгізу кезіндегі транзиттік отын. Көмірді газбен алмастыру экономиканы карбонсыздандыруда шешуші рөл атқаруы мүмкін, бұл елдегі CO2 шығарындыларын 2050 жылға дейін 10-20 пайызға төмендетуге мүмкіндік береді (ҚР Энергетика министрлігінің зерттеуі).

Сутегі экономикасының мүмкіндіктері

Арзан табиғи газдың арқасында Қазақстан сутегін өндіру үшін әлеуетке ие. Айта кету керек, Қазақстанда газдың бөлшек сауда бағасы Еуропаға қарағанда 47 есе төмен. QazaqGaz мамандарының есептеулері бойынша, Қазақстанда бүгінгі таңда орташа баға шамамен 40 долларды, Еуропада - 1000 текше метр үшін 1900 доллардан асады. Қазіргі сәтте Қазақстан мұндай бәсекелестік артықшылықты пайдаланбайды.

Сонымен қатар, сутегі экономикасының іске қосылуы карбонизациялауға  ықпал етеді, сонымен қатар отынды басқа елдерге экспорттауға мүмкіндіктер ашуы мүмкін. Осылайша, Қазақстан өңірде сутегін өндіру және оны одан әрі қолдану, сондай-ақ экспорт бойынша жаңа өнеркәсіптік кластер құра алады.

Энергия транзитін қамтамасыз ету

Жаңартылатын энергия көздері қуатты жылдам арттыру арқылы көмірді ауыстыруда үлкен рөл атқарады, бұл қосымша икемді газды қажет етеді. ҚР Энергетика министрлігінің болжамына сәйкес, ұзақ мерзімді перспективада газды тұтыну ЖЭК пен басқа да энергия көздерін теңестіре отырып, елеулі болып қала береді.

Казақстанда жалпы энергия ресурстарын өндірудегі ресурстар үлесі

Алайда, Президент газ тапшылығы келесі жылдың өзінде-ақ болжанып отырғанын атап өтті. Бұл мәселені шешу үшін, оның ішінде ресурстық базаны ұлғайту және газды қайта өңдеу бойынша  жүйелі шаралар қажет.

«QazaqGaz» ҰК» АҚ талдауына сәйкес, егер шұғыл шаралар қабылданбаса, ұлттық оператор энергия транзиті үшін талап етілетін газ көлемін қамтамасыз ете алмайды. Мысалы, газ саласына инвестициялардың ілгерлемелі  факторын іске асыру үшін ҚР энергетикалық қауіпсіздігі мен энергияға көшу стратегиясын әзірлеу қажет.